เปิดกรุงานศิลปะซุกซ่อนของคู่สามี-ภริยา ‘อับราโมวิช’

จากการขุดคุ้ยของสื่อตะวันตก ทำให้สังคมชาวโลกรับรู้ว่า “โรมัน อับราโมวิช” มหาเศรษฐีชาวรัสเซียและอดีตภรรยา “ดาชา ซูโกวา” มีกรุงานศิลปะที่ซุกซ่อนไว้ เพื่อหลีกเลี่ยงการถูกแช่แข็งทางการเงิน ซึ่งนักวิเคราะห์มองว่า การซื้องานศิลปะช่วยให้ซ่อนความมั่งคั่งที่ได้มาอย่างไม่ถูกต้องได้ง่ายขึ้น

เมื่อเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา หน่วยงานต่อต้านการทุจริตของยูเครน เปิดเผยรายชื่อผลงานศิลปะที่เป็นของผู้ถูกคว่ำบาตร ในจำนวนนั้นมีภาพวาด 4 ภาพมูลค่านับล้าน ที่ประดับอยู่ในคอลเลกชันส่วนตัวของโรมัน อับราโมวิช หนึ่งในนั้นคือผลงาน ‘Danseuse basculant’ (หรือ Dancer in Green จากปี 1877-1879) ของเอ็ดการ์ เดกาส์ (1834-1917) เป็นภาพนางระบำกำลังทรงตัวด้วยขาข้างเดียว ในชุดเดรสสีเขียวเหลืองกลมกลืนกับฟลอร์เต้นรำ ที่ทายาทของตระกูลเดกาส์ ได้ขายเปลี่ยนมือไปเมื่อเดือนมีนาคม 2017 ในราคากว่า 19 ล้านดอลลาร์ โดยมีอับราโมวิชอยู่เบื้องหลังการซื้อขายภาพวาดชิ้นนี้

สื่อตะวันตกยังเปิดเผยถึงเครือข่ายของบริษัทนอกอาณาเขตของอับราโมวิช ที่ทำการกว้านซื้อผลงานศิลปะชิ้นสำคัญมากกว่า 300 ชิ้น นับตั้งแต่ปลายทศวรรษ 2000 จนถึงยุคปัจจุบันอีกด้วย กระทั่งพบว่า ในคอลเลกชันส่วนตัวของเขามีงานศิลปะจากยุคต่างๆ ตั้งแต่ โคลด โมเนต์ (1840-1926), เอ็ดการ์ เดกาส์, ผลงานเซอร์เรียลิสม์ของปาโบล ปิกัสโซ (1881-1973) และเรเน มากริตต์ (1898-1967) ไปจนถึงผลงานร่วมสมัยของเจฟฟ์ คูนส์ และลูเซียน ฟรอยด์ ซึ่งมีมูลค่ารวมเกือบพันล้านดอลลาร์ มากกว่าคอลเลกชันที่มีชื่อเสียงของ “เพ็กกี้ กุกเกนไฮม์” ที่มีมูลค่ารวมประมาณ 40 ล้านดอลลาร์เท่านั้น

โรมัน อับราโมวิช ร่ำรวยขึ้นจากธุรกิจเกี่ยวกับเหล็กและวัตถุดิบในบรรยากาศยุคตื่นทอง ในช่วงต้นปีหลังการล่มสลายของสหภาพโซเวียต หลังจากรัสเซียเปิดฉากสงครามกับยูเครนแล้ว เขาก็ถูกคว่ำบาตรจากสหราชอาณาจักร สหภาพยุโรป สวิตเซอร์แลนด์ แคนาดา นิวซีแลนด์ และยูเครน เนื่องจากมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับผู้นำรัสเซีย “วลาดิมีร์ ปูติน” ทรัพย์สินของอับราโมวิช 9.2 พันล้านดอลลาร์ แม้ว่าจะไม่ทำให้เขามีรายชื่อติดในลิสต์ท็อป 10 ชาวรัสเซียที่ร่ำรวยที่สุด แต่ด้วยผลงานศิลปะที่เขาครอบครองมาตั้งแต่ปลายทศวรรษ 2000 ก็ทำให้เขากลายเป็นหนึ่งในบรรดานักสะสมงานศิลปะที่สำคัญที่สุด

ส่วนอดีตภรรยา-ดาชา ซูโกวา ซึ่งเป็นภรรยาคนที่สามนั้น เธอสำเร็จการศึกษาด้านประวัติศาสตร์ศิลปะ แม้ทั้งคู่จะแยกทางกันอย่างเป็นทางการในปี 2016 แต่พวกเขาก็ยังเชื่อมโยงกันผ่านทางลูกสองคน และคอลเลกชันงานศิลปะ ในช่วงเริ่มต้นสงครามยูเครน ซูโกวาเคยแสดงความเห็นผ่านสื่อว่า “ในฐานะคนที่เกิดในรัสเซีย ฉันขอประณามการก่อสงครามครั้งนี้ และฉันขอยืนหยัดเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันกับชาวยูเครน และชาวรัสเซียหลายล้านคนที่รู้สึกแบบเดียวกัน”

ต้นปี 2021 สี่ปีหลังจากการหย่าร้าง ซูโกวากลายเป็นผู้รับผลประโยชน์อันดับสองมูลค่าเท่ากันกับอดีตสามีใน Ermis Trust Settlement บริษัททรัสต์แห่งไซปรัส และเพราะ Ermis เป็นเจ้าของ Seline Invest ซึ่งเป็นบริษัทที่เป็นเจ้าของผลงานศิลปะของอับราโมวิช ก็เท่ากับว่าเธอมีสัดส่วนถือครองผลงานศิลปะอยู่ครึ่งหนึ่งด้วย

ปัจจุบัน ดาชา ซูโกวา เป็นหนึ่งในคณะกรรมการบริหารของ Metropolitan Museum of Art ในนิวยอร์ก ในฐานะผู้รักงานศิลปะที่มีเครือข่ายในสังคม และยังไม่ถูกคว่ำบาตร ล่าสุด เธอให้สัมภาษณ์ว่าไม่เคยดำเนินการใดๆ เพื่อหลีกเลี่ยงมาตรการคว่ำบาตร รวมทั้งไม่ดำเนินการใดๆ ที่เกี่ยวข้องกับงานศิลปะซึ่งเป็นของบริษัททรัสต์ด้วย เพราะบริษัททรัสต์เป็นเจ้าผลงานศิลปะและมีอำนาจควบคุม ตัวเธอเองเป็นเพียงผู้รับผลประโยชน์เท่านั้น

ช่วงต้นปี 2022 หลายสัปดาห์ก่อนรัสเซียบุกยูเครน รัฐบาลอังกฤษออกมาขู่จะคว่ำบาตรมหาเศรษฐีรัสเซีย กระทั่ง เกิดสงครามขึ้นจึงมีมาตรการคว่ำบาตรที่เป็นรูปธรรมมากขึ้น สำหรับใครก็ตามที่ให้การสนับสนุนการทำสงครามกับยูเครน หรือมีบทบาทสำคัญต่อรัฐบาลรัสเซีย

ถึงตอนนั้น โรมัน อับราโมวิช จึงแสดงกล-เพียงสามวันหลังจากอังกฤษประกาศคว่ำบาตร ผู้ดูแลผลประโยชน์ของ Ermis Trust ได้สับเปลี่ยนสัดส่วนหุ้นของอับราโมวิชให้เหลือเพียง 49% และของซูโกวาเป็น 51% ทำให้รอดพ้นจากการถูกคว่ำบาตร ที่มีผลบังคับเฉพาะในกรณีที่ผู้ถูกคว่ำบาตรมีส่วนได้เสียมากกว่า 50% ของทรัพย์สิน